Op 18 februari 2022 hebben we een online webinar georganiseerd met het thema 'leerplicht'. Alle besproken informatie is hier onder terug te lezen. Onder aan de blog vind je een FAQ en de bronnenlijst.
Veel tekst, maar zeker belangrijk!
Liefs, Rose en Tim
Let op: Dit is een oude post. VrijWijs is een B3 school. Meer hierover lees je in de nieuwsbrief van mei.
Geschiedenis van de leerplicht
• In de periode voor 1795 was er al bemoeienis van de overheid om ouders te verplichten hun kinderen onderwijs te laten volgen. In de Griekse oudheid was er reeds sprake van leerplicht in Sparta en Athene.
• In de periode van 1795 tot 1900 ontstaat de basis van de huidige leerplichtwet. In 1874 dient Samuel van Houten het ‘kinderwetje van Van Houten’ in om kinderarbeid tegen te gaan. In 1898 werd het eerste wetsontwerp ingediend tot regeling leerplicht.
• Het doel van de Leerplichtwet van 1900 was te bevorderen dat kinderen 6-12jr basisonderwijs zouden genieten, het school- en leerverzuim moest daartoe beteugeld worden. De leerplicht vloeide voort uit het verbod op kinderarbeid.
Periode van 1900 tot 2019
• Om het schoolbezoek te bevorderen werd de Leerplichtwet in 1901 van kracht. Elke gemeente werd verplicht een Commissie tot Wering van schoolverzuim in te stellen en van middelen te voorzien op naleving en kreeg de inspecteur (schoolopziener) deze taak.
• In 1969, bijna 70 jaar later, werd een nieuwe leerplichtwet aangenomen. Leerplicht kreeg in de nieuwe wet meer het karakter van een bescherming van het recht op onderwijs voor jongeren. Dit is de basis van de huidige leerplichtwet die wij kennen anno 2022.
• Tussen 1969 en 2019 vinden er diverse wetswijzigingen plaats binnen de leerplichtwet. Er ligt een voorstel betreft de vrijstelling richtingbezwaar.
Wie, wat, wanneer, leerplichtwet?
• De meeste kinderen gaan al naar school als ze 4 jaar zijn, zij vallen dan nog niet onder de leerplicht.
• De leerplicht begint op de 1e dag van de nieuwe maand nadat het kind 5 is geworden.
• Vanaf dat moment zijn ouders ook strafbaar als zij hun kind thuis houden, dit wordt absoluut verzuim genoemd.
• Het systeem van leerplicht is gekoppeld aan het basisregistratie persoonsgegevens (BRP) en aan Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) waaraan alle scholen in Nederland zijn verbonden.
Leerplichtig?
• Alle kinderen van 5 tot 16 jaar zijn leerplichtig.
• Jongeren tussen de 16 en 18 jaar die nog geen startkwalificatie hebben behaald zijn kwalificatieplichtig.
• Een startkwalificatie is (minimaal) een diploma havo, vwo of mbo (niveau 2 of hoger).
• De kwalificatieplicht geldt niet voor jongeren die onderwijs gevolgd hebben in de uitstroomprofielen arbeidsmarktgericht of dagbesteding op het voortgezet speciaal onderwijs.
VrijWijs
VrijWijs is een leercommunity welke niet gefinancierd zal worden door de overheid. Als je kiest voor VrijWijs betekent het dat je een vrijstelling nodig hebt.
Het gaat hier om Artikel 5. Gronden voor vrijstelling van inschrijving.
De in artikel 2, eerste lid, bedoelde personen zijn vrijgesteld van de verplichting om te zorgen, dat een jongere als leerling van een school onderscheidenlijk als vavo-student of mbo-student van een instelling staat ingeschreven, zolang
• b. zij tegen de richting van het onderwijs op alle binnen redelijke afstand van de woning - of, indien zij geen vaste verblijfplaats hebben, op alle binnen Nederland - gelegen scholen onderscheidenlijk instellingen waarop de jongere geplaatst zou kunnen worden, overwegende bedenkingen hebben;
Vrijstellingen
Ouders kunnen een beroep doen (zij denken er recht op te hebben) op de vrijstelling artikel 5 onder b Lpw. Zij hoeven hiervoor géén verzoek of aanvraag in te dienen om een besluit te krijgen.
Bij dit artikel geldt dat als voldaan is aan de eisen van de Leerplichtwet, er van rechtswege een vrijstelling ontstaat.
In Jip & Janneke taal
• Ouders versturen uiterlijk een maand voordat hun kind leerplichtig wordt een beroep op Art. 5 onder b Lpw.
• Ouders kunnen duidelijk aangeven welke overwegende bedenkingen zij hebben tegen de richting van het onderwijs van alle scholen binnen de redelijke afstand van de woning gelegen, zij van rechtswege zijn vrijgesteld van de inschrijvingsplicht.
• Het kind mag niet eerder een school hebben bezocht.
• Inhoudelijke toetsing van de bedenkingen is niet toegestaan, bedenkingen moeten wel de richting van het onderwijs betreffen en niet het soort onderwijs, de leerplicht of de wettelijke inrichting van het onderwijs.
• Aan ouders wordt een (scholen)lijst gevraagd waarop zij aangeven welke zwaarwegende bedenkingen er zijn tegen het onderwijs op de scholen binnen redelijke afstand.
• Veelal geven ouders hun geloofsovertuiging/levensovertuiging hierbij aan, of er valt af te leiden welke overtuiging zij aanhangen. Op basis hiervan kan een marginale toets plaats vinden om te beoordelen of er daadwerkelijk geen onderwijs is dat aansluit bij de geloofsovertuiging/levensovertuiging.
• Voor wat betreft de redelijke afstand wordt er aangesloten bij het leerlingvervoer, dat betekent dat binnen het primair onderwijs een afstand wordt gehanteerd van 6 kilometer en binnen het voortgezet onderwijs van 20 kilometer.
• Voldoet het beroep aan de voorwaarden dan ontstaat de vrijstelling van rechtswege en hoeft het kind niet ingeschreven te worden op een school. Er wordt vanuit de Leerplichtwet geen verplichting opgelegd aan ouders om (thuis)onderwijs te bieden. Dit is een verantwoordelijkheid van de ouders die valt af te leiden uit artikel 1:247 BW
Artikel 1:247 BW Het ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Onder verzorging en opvoeding worden mede verstaan de zorg en de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind alsmede het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. In de verzorging en opvoeding van het kind passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe.
Richting of inrichting
Het is goed om je te realiseren dat er een verschil bestaat tussen de richting en de inrichting van een school.
• De richting van een school is de grondslag. Een school kan gebaseerd zijn op een bepaalde levensovertuiging. De geaccepteerde richtingen zijn te vinden op de overheidwebsite. Vb. katholiek, protestants, islamitisch, joods, hindoeïstisch.
• De inrichting van een school is de manier waarop het onderwijs wordt gegeven. Dat zegt dus iets over de pedagogisch-didactische uitgangspunten van de school. Vb. montessori, jenaplan, dalton, agora, vrijeschool, democratisch.
Een school van een bepaalde richting kan daarnaast dus kiezen voor een bepaalde inrichting. Er bestaan dus bijvoorbeeld rooms-katholieke jenaplanscholen. Of protestants-christelijke montessorischolen.
Richtingbezwaar
Een beroep op richtingbezwaar is alleen geldig wanneer aan bepaalde eisen wordt voldaan. Wanneer een kind de afgelopen 12 maanden bij een school ingeschreven heeft gestaan is richtingbezwaar in principe niet mogelijk.
• Art. 5 onder b. Lpw. beschrijft het recht op vrijstelling van inschrijving om richtingsbezwaar. Het gaat er daarbij om dat de ouders geen school op redelijke afstand van hun woning kunnen vinden, die het kind wil plaatsen en die de geloofs- en/of levensovertuiging van het gezin in het onderwijs uitdraagt en bevordert.
• Een beroep op dit recht kan worden gedaan middels een kennisgeving aan burgemeester en wethouders (B en W) van de gemeente waar het kind als ingezetene is ingeschreven in de basisregistratie persoonsgegevens (BRP). Naast een geldig richtingbezwaar, dient de kennisgeving te voldoen aan enkele voorwaarden zoals genoemd in Art. 6 en Art. 8 Lpw.
• Op dit artikel kan alleen beroep worden gedaan als het desbetreffende kind het afgelopen jaar niet in Nederland ingeschreven heeft gestaan bij een school of instelling van de richting waartegen bedenkingen worden geuit, zoals bepaald in Art. 8 lid 2 Lpw. Thuisonderwijs na schoolgang is daarom lastig in Nederland.
Wijze van indienen
Het indienen van de kennisgeving kan op verschillende manieren. Het is in alle gevallen van belang om een ontvangstbevestiging te krijgen.
Per e-mail
Webformulier (in de bronnenlijst is voor Rotterdam en de Drechtsteden een link toegevoegd)
Aan de balie
Anders
Inhoud van kennisgeving
In de kennisgeving van het beroep op vrijstelling dient kennis gegeven te worden van (artikel 6):
a. de gegevens van de jongere, betreffende:
• het persoonsgebonden nummer;
• de naam, de geboortedatum, het geslacht, het adres, de postcode en de woonplaats; en
• of er eerder een beroep op vrijstelling van de leerplicht is gedaan.
b. op welke grond de ouders een beroep op vrijstelling menen te mogen maken.
Daarnaast dient de kennisgeving een verklaring te bevatten dat tegen de richting van het onderwijs op alle binnen redelijke afstand van de woning (of, bij het ontbreken van een vaste verblijfplaats, op alle binnen Nederland) gelegen scholen onderscheidenlijk instellingen waarop het kind geplaatst zou kunnen worden, overwegende bedenkingen bestaan (zie artikel 8).
Beroep op vrijstelling gedaan en dan
Indien ouders een beroep doen op de grond bedoeld in artikel 5 onder b Lpw., dan onderzoekt de leerplichtambtenaar de bij de kennisgeving overgelegde documenten. Ouders worden uitgenodigd voor een gesprek voor een mondelinge toelichting op het beroep. De leerplichtambtenaar onderzoekt of de bedenkingen daadwerkelijk de richting en niet de inrichting van het onderwijs betreffen. De leerplichtambtenaar gaat na of het kind eerder op een school of instelling ingeschreven is geweest.
• In het bericht aan de ouders, bedoeld in het eerste lid, deelt de leerplichtambtenaar aan de ouders mee of de ontvangen kennisgeving voldoet aan de eisen van de wet. De leerplichtambtenaar deelt tevens de gevolgen mee die verbonden zijn aan het niet voldoen aan de eisen van de wet.
• Indien de kennisgeving niet aan de eisen van de wet voldoet, geeft de leerplichtambtenaar de ouders een redelijke termijn, die doorgaans niet langer is dan 20 werkdagen om het kind alsnog in te schrijven op een school of instelling.
• Indien de kennisgeving aan de eisen van de wet voldoet, deelt de leerplichtambtenaar aan de ouders mee voor welke periode de vrijstelling geldt en voor welke datum zij een kennisgeving moeten indienen indien zij opnieuw een beroep op een vrijstellingsgrond willen doen. Tevens wordt de vrijstelling opgenomen in het register onderwijsdeelnemers.
• Na een vrijstelling toch onderwijs, dat kan altijd. Je kan de school van je keuze benaderen en vragen of er plek is en inschrijven. Deze inschrijving komt via DUO automatisch in het systeem van leerplicht.
Nieuwe ontwikkelingen
Er liggen twee (redelijk nieuwe) wetsvoorstellen
1. Eindigen van de vrijstelling 5 onder b.
• Met politieke partijen als CDA, ChristenUnie, SGP zetels hebben zal dit wetsvoorstel geen akkoord krijgen. Zij zijn van mening dat vrijheid van geloofsovertuiging samengaat met vrijheid van onderwijs keuze.
2. Controle op thuisonderwijs/ schoolplan/ kind beter in beeld na akkoord vrijstelling 5 onder b.
• Als wetsvoorstel 1 afgewezen wordt volgt wetsvoorstel 2.
Leerplicht- en Voortijdig Schoolverlaten ZHZ
Er wordt momenteel gewerkt aan een samenwerking/ convenant met Jong JGZ. Als wetsvoorstel 2 een akkoord krijgt, zal Jong JGZ net als nu gebruikelijk is binnen het regulier basisonderwijs, in de leeftijd van groep 2 en groep 7 alle kinderen een gezondheidsonderzoek aanbieden.
Dit blijft vrijwillig, deze wordt wel gerapporteerd. Doel hiervan is om kinderen beter in beeld te krijgen en te houden (denk aan de kinderen van Ruinerwold).
Bij LVS-ZHZ moet je aangeven welke geloofsovertuiging of levensovertuiging je hebt (holistische visie wordt niet geaccepteerd door het Openbaar Ministerie (OM) + welke zwaarwegende richtingbezwaren er zijn in concrete voorbeelden, dit mag schriftelijk of mondeling. Bij twijfel zal LVS-ZHZ het beroep doorzetten naar het OM.
Leerplicht Rotterdam
Kort door de bocht: Leerplicht Rotterdam geeft de vrijstelling als je aantoont thuisonderwijs te geven en daarover in gesprek te willen met hen.
Facts
• Heb je vragen? Je kan altijd leerplicht bellen. Als je leerplicht belt wordt elke gesprek gerapporteerd in het dossier van het betreffende kind waar de vragen over gesteld worden.
• Wordt je uitgenodigd voor een gesprek bij leerplicht? Als je beroep op vrijstelling compleet is ben je vooralsnog niet verplicht op deze uitnodiging in te gaan.
• Je kan je beroepen op je zwijgrecht als er gevraagd wordt naar een mondelinge toelichting. Vanuit AVG ben je niet verplicht inhoudelijk in te gaan op de vragen. Binnen LVS-ZHZ zal het beroepen op je zwijgrecht omgezet worden naar gerede twijfel betreffende het beroep welke doorgezet zal worden naar het OM.
• Per regio zijn er zeer grote verschillen in de uitvoering van Art. 5 onder b. Lpw. doe vooraf je eigen onderzoek zodat je niet voor verassingen komt te staan.
Wie kan je benaderen met vragen?
In de volgende gevallen is het extra aan te bevelen contact op te nemen met een ervaren (juridisch) adviseur op het gebied van de leerplichtwet en vrijstellingen daarvan in het bijzonder:
• Bij twijfel (LVS-ZHZ)
• Thuisonderwijs na schoolgang
• Thuiszitters die over willen gaan naar thuisonderwijs
FAQ
Zijn particuliere scholen aangesloten bij DUO of moet daar ook de vrijstelling voor aangevraagd worden?
Ja. Particulieren (ook wel B3-scholen) worden erkend als ‘school’ volgens leerplicht. Jouw kind voldoet dan aan de leerplichtwet.
Ik heb begrepen dat je voor ieder schooljaar opnieuw vrijstelling moet aanvragen?
Klopt. Ieder schooljaar dien je opnieuw een verzoek in tot vrijstelling van de leerplichtwet.
‘Afgelopen jaar ingeschreven bij een school’, is dat een schoolgaand kind of is dat ook ingeschreven op een wachtlijst voor bekend is dat ze toegelaten worden?
Als jouw kind op een school staat ingeschreven of op een wachtlijst staat van een school, is hij/zij aangemeld, ofwel heb je jouw vertrouwen geuit in de visie van een school in jouw omgeving.
Hoe vroeg mag je vrijstelling aanvragen? Max 1 maand voor 5e. Maar mag bijv ook op 3e of 2e?
Op 2 of 3 jarige leeftijd heeft de aanvraag geen zin, jouw kind is dan ook niet leerplichtig. De aanvraag dient uiterlijk een maand voordat je kind leerplichtig wordt verstuurd te zijn. Advies: dien de aanvraag in als jouw kind 4,5 jaar is.
Als je je uitschrijft uit Nederland heb je dan nog iets met leerplicht te maken met al schoolgaande kinderen? Ja. In welke mate verschilt per situatie. Zo kan het zijn dat de leerplichtambtenaar een inschrijving wil zien van een school van het betreffende land waarheen geëmigreerd wordt.
Stel je kind is 6 en zit al op de basisschool, kun je dan nog onder de leerplicht uit en op enig moment voor een alternatief kiezen zoals thuis onderwijs?
Dit kan wettelijk gezien wel, maar is erg lastig. Deze aanvragen worden met oog op de nieuwe wetgeving steeds lastiger.
Wat is het verschil tussen staatsvrije school en B3 school? Wat maakt het staatsvrij?
De term ‘staatsvrij’ in de ogen van de leerplichtambtenaar is een B3-school. Echter is dit dus niet volledig staatsvrij (lees: staatsvrijer). Leercommunitys zoals VrijWijs worden door de wet niet gezien als school. Hiervoor is de term ‘thuisonderwijs’ dus geschikter. Thuisonderwijs wordt in Nederland verder niet erkend als ‘onderwijs’.
Belangrijke bronnen
Leerplichtwet
Ingrado kennisbank onderwijs
Notitie wettelijk voorstel aanpassing leerplichtwet/ vrijstelling 5 onder b.
Vrijstellingen in schema uitgelegd
Voorbeeldbrief (zie ook bijlagen)
Thuisonderwijs
Voor meer informatie over juridische aspecten kun je je aanmelden bij de besloten facebookgroep 'Tojur', die speciaal bedoeld is voor de juridische aspecten van thuisonderwijs en waar veel (ervarings)deskundigen graag anderen helpen. Deze facebookgroep is overigens geen onderdeel van de NVvTO.
Zwijgrecht? Wel of niet in gesprek met de leerplichtambtenaar, waar doe ik goed aan?
Website Leerplicht, Voortijdig Schoolverlaten ZHZ
Beroep op vrijstelling Leerplicht, Voortijdig Schoolverlaten ZHZ
Website Leerplicht Rotterdam
Beroep op vrijstelling Leerplicht Rotterdam
Soorten scholen in Nederland
Scholen op kaart
Staatsvrij onderwijs/ B3 onderwijs
Stichting Christenen voor Onderijsvrijheid.
Er zijn allerlei mogelijkheden om informatie over een school te vinden: de website, de schoolgids, informatie van ouders om je heen, een gesprek met de directeur of met de vereniging waar de school onder valt.